OUDE STANDPUNT

‘In Nederland stelt de natuur weinig voor. Een duin met wat villa’s er tegenaan geplakt, citeer ik vrij de dichter J.C. Bloem. We hebben het landschap zo gesloopt en gecultiveerd, dat er van de oeroude natuur bijna niets meer over is. Wat ooit een kruiden- en bloemrijke oase was is nu gifgroen grasland dat stinkt naar gier en waar niks anders meer gedijt dan de opbrengst van de koe. Meer dan rechtgetrokken rivieren en wat plukjes bos en hei van Natuurmonumenten hebben we niet. Voor spectaculaire natuurbeleving moet je naar verre oorden, zoals Oeganda, Suriname en Nieuw-Guinea. Natuurbeschermers moeten prioriteit geven aan behoud van de biodiversiteit en bedreigde soorten in de ongerepte wildernis, in hotspots als het tropisch regenwoud en het koraalrif. Investeren in Nederland heeft weinig zin, want de kans op herstel van onze biodiversiteit is gering. Al 85 procent is verloren gegaan. Na Malta zijn we het meest kaalgeslagen land van Europa. Er is dus geen beginnen aan. Dit was min of meer de consensus toen ik in 2006 directeur werd van het Wereld Natuur Fonds (WNF). Slechts een fractie van het budget werd besteed in eigen land: aan natuureducatie voor kinderen.’

HET KANTELPUNT

‘Het zijn een bioloog, een vogelkenner en een boer die mij de ogen hebben geopend. Dat ging gepaard met enig verbaal geweld. Prachtig dat je achter de panda aanrent, zei bioloog Theunis Piersma, maar de grutto is minstens zo bedreigd. Wat moet ik met jouw weidevogels, reageerde ik, de landbouw en melkveehouderij bieden daar geen ruimte voor. Wen er maar aan dat de grutto in Nederland zal uitsterven. Piersma werd woedend: 80 procent van de Europese populatie is voor zijn broedsucces aangewezen op Nederland. Neem je verantwoordelijkheid met je WNF, want dit is wereldnatuur in eigen land, zei hij.

‘Piersma en vogelkenner Ben Koks namen mij mee op excursie naar veenweidegebieden en graanakkers. Zij wezen mij erop dat Nederland een internationaal knooppunt is voor trekvogels, in een gebied dat loopt van de Sahel en de kust van West-Afrika via het Waddengebied tot in Siberië en de Noordpool. Zo had ik nooit naar Nederland gekeken. Tijdens zo’n excursie ontmoette ik een Friese melkveehouder. Hij maakte grote indruk op mij. Hij was erin geslaagd om met zijn bedrijf een redelijk goede boterham te verdienen en tegelijkertijd zijn drassige land een goede biotoop te laten zijn voor weidevogels. Natuurbeschermers en boeren hebben vaak met de rug naar elkaar toegestaan. Maar deze boer had dezelfde liefde voor alles wat groeit en bloeit als ik.’

NIEUWE STANDPUNT

‘De natuur in Nederland lijkt weinig voor te stellen, maar daar moeten we geen genoegen mee nemen. Het is anders geweest en het kan anders. Natuurlijk is een tropisch regenwoud rijker aan beestjes en plantjes dan onze Veluwe. Maar het Waddengebied kan zich meten met internationale topgebieden als de Banc d’Arguin in Mauritanië. Nederland is een delta en delta’s behoren tot de vruchtbaarste gebieden ter wereld.

‘We hebben een indrukwekkend rivierenlandschap, duinen en graslanden. Ons landschap is toegetakeld, maar de potentie voor herstel van de biodiversiteit is enorm. Nederlandse natuurbeschermingsorganisaties hebben hier een primaire verantwoordelijkheid in. Bescherming van de neushoorn is belangrijk, maar we moeten dicht bij huis beginnen. Want hoe geloofwaardig ben je, als je naar exotische oorden afreist om daar met je moralistische vingertje te zeggen hoe het moet, terwijl je de natuur in eigen land verwaarloost? Dat kan niet meer.’

HET EFFECT

‘Ik ben grondig genezen van mijn oude standpunt. Bij het Wereld Natuur Fonds, waar ik tot twee jaar geleden directeur was, heb ik de koers gewijzigd. We zijn miljoenen gaan investeren in natuurherstel in Nederland. Zo hebben we bijgedragen aan de stimulering van de biologische melkveehouderij. En aan het herstel van de zoetzoutovergangen in de zuidwestelijke delta, met een gunstig effect voor trekvissen en -vogels. Ik geniet meer van de natuur in ons land en ga nooit meer zonder verrekijker de deur uit. Elk jaar kijk ik reikhalzend uit naar de terugkeer van de eerste gierzwaluwen. Ze komen zo rond Koningsdag vanuit equatoriaal Afrika hier aan. Als ik de eerste zie is voor mij het voorjaar begonnen. Dit jaar maakten de eerste exemplaren tot mijn verrassing al een week eerder hun opwachting.

‘Nu ik meer weet van flora en fauna in eigen land leef ik meer mee met de seizoenen. Zodra de gierzwaluw is vertrokken denk ik: verrek, de herfst is in aantocht. Als ik in de winter de eerste kleine zwaan uit Siberië spot, sta ik te dansen als een kleine jongen. Ik voel een grotere rijkdom en verbondenheid met het leven dan voorheen. Dat gun ik iedereen. Heb je wel eens baltsende kemphaantjes gezien in het voorjaar? Dat verandert je leven op slag. Waanzinnig.’