Nieuwsbrief Weidevogelbescherming
Brabants Landschap
Weidevogelwerk – nr. 37 – september 2020 (17/09/2020)
 SeptemberVreemd seizoen…We drukken ons heel zacht uit als we 2020 een ‘vreemd’ seizoen noemen. Er was veel onzekerheid of het veldwerk wel gedaan kon worden en cursussen en excursies moesten worden afgelast. Ondertussen gingen de weidevogels gewoon broeden, maar hield de droogte aan. Toch is er veel gebeurd en hebben we ons een nieuwe manier van werken aangeleerd. ‘Het is even niet anders’, hoorde je vaak zeggen.In deze nieuwsbrief blikken we even terug op het broedseizoen. Daarnaast moeten we helaas melden dat Annette ons gaat verlaten. We zijn haar erg dankbaar voor al het werk wat ze voor ons en de weidevogels heeft gedaan. Verder staan in deze nieuwsbrief korte interviews met prachtige mensen uit ons weidevogelnetwerk en een paar over nieuwtjes uit het veld. Kortom, genoeg om even voor te gaan zitten!  •Vreemd seizoen… •Harde klappen door virus en droogte •Veertig jaar Coordinatiepunt Landschapsbeheer: video’s medewerkers •Ad Rijken (96) nog altijd enthousiast bezig met het beschermen van weidevogels! •Presentatie ‘Vogeleieren’: ‘samenwerking tussen ei en beschermer’ •Scholekster kraakt kievitsnest •Oudste wulp van Europa broedt in Nederland •Ransuil broedt op weidevogelmandje •Goed nieuws vanuit buurprovincie Zuid-Holland •VOL in het nieuw gestoken   Harde klappen door virus en droogteTijdens de uitbraak van de varkerspest in 1997 was het duidelijk: we gaan een jaar niet het land op. Maar, dit jaar was het voor iedereen zoeken naar de juiste modus. Hoe groot zijn de risico’s als we nesten gaan beschermen? Gelukkig hebben alle weidevogelgroepen daar met de landelijke richtlijnen hun eigen invulling aan gegeven. Hiervoor dank: geweldig! Het toont ook weer eens de flexibiliteit van de vrijwilligers aan!Nadat het effect van Corona op de weidevogelbescherming landelijk in het nieuws kwam, voelden veel mensen zich geroepen om mee te helpen. De mooiste was misschien een stel uit Amsterdam dat ‘aanstaande zaterdag wel tijd had om te helpen’. Aan de ene kant prachtig dat bijna honderd mensen zich in het vroege voorjaar meldden. Aan de andere kant was het juist lastig voor bestaande groepen en voor Brabants Landschap om die mensen op te leiden. Toch hebben we er gezamelijk, door bijvoorbeeld in tweetallen het veld in te gaan en snel een online cursus te maken, het beste van gemaakt. Laten we hopen dat een deel van die mensen komend seizoen weer klaar staat.Naast het virus was natuurlijk ook de droogte erg schadelijk voor de weidevogels. In een aantal gebieden waren dan ook (veel) minder broedvogels te vinden. De terugloop die we nu zien in de Boerenlandvogelmonitor komt dus niet alleen door Corona. Wij denken dat het meer een gevolg is van 3 droge voorjaren achter elkaar. Hierdoor is er al 3 jaar nauwelijks jonge aanwas en mogelijk wel meer sterfte onder volwassen oudere vogels vanwege voedselgebrek.    Veertig jaar Coordinatiepunt Landschapsbeheer: video’s medewerkersHet Coördinatiepunt Landschapsbeheer bestaat 40 jaar! Daarom is er een reeks video’s gemaakt waarin we alle medewerkers aan het woord laten over hun werk én hun trots. Maar ook over hoe de toekomst er volgens hen uit ziet. De video’s van o.a. Jochem, Marco en Angela kun je hier bekijken. In deze video is Annette aan het woord. Ze is medewerkster soortenbescherming en hield zich hoofdzakelijk bezig met de weidevogelbescherming en alle vrijwilligers en boeren die daarbij betrokken zijn. Annette werkt al 5 jaar met veel plezier in Brabant, maar gaat zich per 1 oktober in een andere provincie inzetten voor het vrijwilligerswerk op het gebied van de boerenlandvogels. Ze gaat namelijk werken bij Stichting Landschapsbeheer Gelderland. Begin oktober zal haar werk worden overdragen aan een nieuwe medewerkster, maar tot die tijd kan iedereen met vragen gewoon terecht bij Jochem, Marco, Anja of Willem.Heel dit jaar worden ook opnames gemaakt door erkend filmmaker Mark Kapteijns. Samen met een speciaal team wordt namelijk hard gewerkt aan een nieuwe film over landschapebheer. Hiervoor is al met verschillende groepen contact gezocht. De eerste voorproefjes zijn veelbelovend!    Ad Rijken (96) nog altijd enthousiast bezig met het beschermen van weidevogels!Voor dit nummer van ‘Weidevogelwerk’ hadden we de eer om een wel heel bijzonder interview af te nemen. We spraken met Ad Rijken. Hij is met zijn 96 jaar de oudste vrijwilliger van weidevogelgroep Waalwijk en hoogstwaarschijnlijk ook van heel Brabant, misschien wel van Nederland… Europa? Ter wereld? We proberen het uit te zoeken… Na het stellen van de eerste vraag, -of eigenlijk al ervoor- vertelt Ad honderduit. Als je met hem over weidevogels praat is het net alsof je een kraantje hebt opengedraaid: het blijft lopen…De liefde voor de natuur zit Ad in de genen, en werd aangewakkerd door een oom die hem, toen hij een jaar of 8 was, meenam om eendeneieren te gaan zoeken. De gevonden eieren werden gebakken, en hoewel Ad ze niet lekker vond is het zo wel allemaal begonnen, vertelt hij. In zijn schooltijd verzamelde hij, zoals veel jongens in die tijd, eieren van allerlei vogelsoorten. Het was een tijd waarin honderden kieviten in de Baardwijkse polder broedden. Die konden best af en toe een eitje missen. (Als we terugrekenen moet dat ruim voor de tweede wereldoorlog zijn geweest! red.) Later, toen de weidevogelstand achteruit ging, veranderde voor Ad het doel van het eieren zoeken. “De koningin weigerde ruim 50 jaar geleden het eerstgevonden kievitsei, wat traditioneel aan haar werd aangeboden”, en dat opende voor veel eierzoekers, waaronder ook Ad, de ogen, vertelt hij. Samen met zijn broers Arnold, die helaas is overleden, en Bob, die net als Ad nog steeds actief is binnen de weidevogelgroep, werden de nesten voortaan opgespoord om ze te beschermen bij landbouwactiviteiten.”Zo werd sport een hobby en daarmee nuttig vrijwilligerswerk.”Omdat Ad al van kinds af aan in het veld te vinden was vond -en vindt- hij de nesten gemakkelijk! “En”, zo vertelt hij, “mijn hart maakt nog steeds een sprongetje als ik een nest zie liggen, dat is niet veranderd nu we geen eieren meer meenemen, zoals lang geleden. In tegendeel, je bent blij als je een nest vindt omdat het dan beschermd wordt!” Ad heeft ook zijn klein- en achterkleinkinderen mee het veld in genomen om liefde voor de natuur en vooral voor de weidevogels over te brengen. “Één achterkleinkind is écht geïnteresseerd geraakt, die gaat in Wageningen studeren” vertelt hij, terecht trots.”Onze weidevogelgroep in Waalwijk wordt gecoördineerd door Harry Keijzer, die ook vier maal per jaar een prachtige nieuwsbrief uitbrengt. Heel belangrijk”, zegt Ad, “dat houdt de groep bij elkaar.” Ook vertelt Ad dat hij bewondering heeft voor de mensen van Brabants Landschap die elk jaar de jaaravond verzorgen, en goede informatie geven aan de groepen, met goed documentatiemateriaal voorzien van mooie foto’s. “Die ondersteuning is zó belangrijk, vooral ook voor de binding. Zonder dat zou de weidevogelbescherming niet zo functioneren als het nu doet.” Wij zijn natuurlijk zeer verguld met dit compliment en hopen Ad nog heel lang in het veld bezig te zien! Wij zijn trots op onze oudste vrijwilliger. Fantastisch om op die leeftijd nog zo actief en nuttig bezig te zijn!    Presentatie ‘Vogeleieren’: ‘samenwerking tussen ei en beschermer’Van diverse weidevogelgroepen hoorden we enthousiaste verhalen over een presentatie over het vogelei. Tijd om er meer over te weten te komen!De presentatie is een creatie van Hans Diepstraten uit Oosterhout. Hans is onder andere vrijwilliger bij weidevogelgroep Raamsdonk en lid van IVN Mark & Donge. Daar verzorgt hij met 3 collega’s de vogelcursus en coördineert hij de watervogeltellingen in het Brabantse deel van de Biesbosch.Hans is erg geïnteresseerd in de weidevogels en hun broedproces. “Doordat je als weidevogelbeschermer van zo dichtbij het hele broedproces meemaakt, van de eerste gedraaide kuiltjes in de akker, tot de gelegde eieren en uitkomen daarvan, ga je ook nadenken hoe dat proces werkt. Ik heb het dan niet over het vraagstuk, ‘wie was er eerder, de kip of het ei?’, maar heb het wel over hoe het ei een kip wordt, of in ons geval hoe het ei een weidevogel wordt”, aldus Hans.“En met name dat ei is zo interessant” vervolgt hij enthousiast, “het is veel meer dan een eierschaal, dooier, kiemschijf en eiwit. Wist je bijvoorbeeld, dat als je als beschermer een ei oppakt en later weer op zijn plek in het nest of in een mandje teruglegt, het ei reageert op jouw handeling? In het ei draait de dooier met kiemschijf namelijk weer terug naar de oorspronkelijke positie zodat er weer maximaal contact met de broedvogel mogelijk is. Samenwerking tussen ei en beschermer, wie had dat gedacht?”In een drie kwartier tot een uur durende presentatie vertelt Hans alles over het vogelei en is er ook nog tijd voor vragen: een prachtige invulling voor een avond van je weidevogelgroep. Je kunt contact met Hans opnemen via telefoonnummer 0653441200 of per email h.p.a.diepstraten@kpnmail.nl    Scholekster kraakt kievitsnestWim Smits van Weidevogelgroep Altena had tijdens het afgelopen seizoen een bijzondere ervaring, die we onze lezers niet willen onthouden. Begin mei ziet Wim tijdens het observeren van een kievitperceel een scholekster zitten op de plaats waar de dag ervoor nog een kievit op het nest zat. De kievit zit een meter verderop. De kievit zou op dat moment zo’n tien dagen zitten te broeden, dus Wim wordt neuwsgierig en besluit de volgende dag om toch maar even te gaan kijken. Tot zijn verbazing heeft de scholekster er een ei bij gelegd in het kievitsnest (foto 1). De kievit is nergens meer te bekennen. Een paar dagen later liggen er twee scholekstereieren en is er een kievitsei verdwenen. Wel zitten er restanten van een eierdooier op een van de scholekstereieren… Van de rest van het ei is niets meer te zien. Enkele dagen later blijkt bij controle dat alle kievitseieren inmiddels zijn verdwenen. Eentje ligt nog naast het mandje waarop de scholekster nog steeds op de twee eieren broedt. (foto 2). Wim besluit het koude ei open te maken. Er zit een dood, onvolgroeid kuiken in, wat dus deels is uitgebroed door de kievit en deels door de scholekster. Waarna de scholekster waarschijnlijk besloot het kievitsei alsnog uit het nest te werken. Begin juni zijn de twee scholekstereieren uitgekomen en treft Wim de jongen nog in het nest aan. Heb je zelf ook iets bijzonders meegemaakt wat je graag wil delen met je collega-beschermers? Meld het ons via weidevogelbeschermingbrabant@gmail.com of anjapopelier@live.nl, onder vermelding van ‘input Weidevogelwerk’, en mogelijk zie je jouw verhaal terug in een van de volgende nummers.   Oudste wulp van Europa broedt in NederlandWeidevogelonderzoeker en -beschermer Gerrit Gerritsen, die tot zijn pensioen in 2020 bij Vogelbescherming werkte, ontdekte in 2019 iets heel bijzonders in ‘zijn’ weidevogelgebied in Overijssel. Tijdens het ringen van 2 wulpenkuikens zag hij dat ook hun vader geringd was. De eerste 5 cijfers van de zeven waaruit een ringnummer bestaat, kon hij met behulp van zijn telescoop aflezen. Toen hij thuis in de ringadministratie keek bleek dat hij de wulpenman als kuiken zelf had geringd in 1987 of 1988, maar om de precieze geboortedatum te weten moest hij het hele ringnummer kennen. Helaas kreeg hij de wulp in 2019 niet meer te zien. Gelukkig vond Gerrit hem in maart dit jaar terug op zijn oude stek. Toch waren er nog 6 bezoeken voor nodig voordat hij duidelijkheid kreeg. Op 19 mei 2020 was het zover. De wulp liep met zijn wijfje en een jong van vijf dagen oud dichtbij de weg. Nu kon hij het hele ringnummer aflezen. Wat bleek: hij had de wulpenman 32 jaar geleden als kuiken geringd in Staphorst. Fantastisch dat de wulp nog leeft, maar wat nog bijzonderder is: hij broedt nog steeds! Sinds 1970 wordt een lijst bijgehouden van de oudste individuen per vogelsoort. De Overijsselse wulp kraakt het Europese record met 2 maanden!  Ransuil broedt op weidevogelmandjeHet melkveebedrijf van de familie Koorevaar in Lage Zwaluwe, waar elk jaar vele soorten weidevogels broeden, is ook gewild bij andere vogelsoorten. Naast bijvoorbeeld boerenzwaluwen, ring- en huismussen broeden er elk jaar drie soorten uilen op het erf: steenuil, kerkuil en ransuil. Ransuilen roesten er ook in de winter, zo’n 18 stuks afgelopen winter. (foto 1) De boom waarin de afgelopen jaren werd gebroed, waaide helaas om tijdens een storm. Daarop kozen de uilen een andere boom op het erf, maar daarin zaten geen oude kraaien- of eksternesten, die doorgaans worden gebruikt om te broeden. Uilenbeschermer Harry Fiolet plaatste daarom, jawel, een ‘weidevogelmandje’ in de boom, waarin de ransuil haar eieren legde! De boom is behoorlijk begroeid met klimop, maar met enig speurwerk is het mandje te zien. (foto 2) Uiteindelijk broedden de ransuilen drie à vier eieren uit, zo vertelde de familie Koorevaar. Om het de uilen gemakkelijk te maken zullen vóór komend broedseizoen in de ‘broedboom’ enkele speciale ransuilenmanden worden geplaatst.   Goed nieuws vanuit buurprovincie Zuid-Holland Nieuwe natuur Krimpenerwaard leidt tot verdubbeling aantal grutto’sIn polders in de Krimpenerwaard zijn steeds meer weidevogels zoals kieviten, tureluurs en grutto’s te vinden. Uit onderzoek, uitgevoerd in opdracht van de provincie Zuid-Holland, blijkt dat de dieren polders waarin nieuwe natuur is gecreëerd goed weten te vinden. Vooral de grutto lijkt terug te keren.In de polders bij Berkenwoude en De Nesse zijn in 2017 greppels aangelegd, sloten verbreed en oevers van sloten vlakker gemaakt om de diversiteit van planten en diersoorten te vergroten. Volgens het onderzoek is deze aanpak succesvol, omdat er natte en droge percelen zijn gecreëerd. Op de natte percelen leven veel regenwormen en andere insecten en kunnen er kruidengraslanden ontstaan. Tegelijkertijd zijn de droge percelen belangrijke broedplaatsen.In 2019 werden ruim 700 kieviten, 100 slobeenden, 150 tureluren en bijna 200 grutto’s geteld. Vooral de laatste twee zijn opvallend: in 2017 werden er slechts 50 tureluren en 80 grutto’s geteld in de Krimpenerwaard. Veel grutto’s vestigden zich pas laat in het seizoen in de Krimpenerwaard, nadat zij waarschijnlijk op andere plekken nesten of kuikens waren verloren.VOL in het nieuw gestokenAgrarische Natuurvereniging Oostelijke Langstraat heeft sinds enkele jaren een eigen weidevogelgroep. De groep, VOL (Vogelaars Oostelijke Langstraat) opereert vanuit Haarsteeg, waar ze op de boerderij van Peter en Marjo van Roessel hun ’thuisbasis’ hebben. Dat de ANV trots is op haar weidevogelgroep blijkt wel uit het feit dat de groep afgelopen broedseizen een nieuwe outfit ontving. Prachtige jassen en petten compleet met het logo van de groep erop. Het komt de herkenbaarheid van de groep ten goede, altijd gemakkelijk als je bij de boeren langs gaat en bij ontmoetingen in het veld.  |
Volgend bericht
